NEO PI-R 5 Faktör Kişilik Envanteri

NEO PI-R, iş dünyasında yetkinlik değerlendirme ve yetkinlik geliştirme amacıyla kullanılan bir kişilik ölçüm aracıdır. NEO PI-R’ın ölçtüğü kişilik boyutlarının yetkinliklerle olan ilişkisi birçok bilimsel araştırma tarafından gösterilmiştir.  Böylece işyerlerinde NEO PI-R kullanımı ile kişilerin davranışsal yetkinliklerini yüksek geçerlilikle öngörmek mümkün olmaktadır.

NEO PI-R kişilik kuramlarında en güncel yaklaşım olan Beş Faktör Modeli’nden yola çıkarak tasarlanmış, günümüzde dünyanın birçok ülkesinde en yaygın kullanıma sahip kişilik envanterlerinden biridir. Amerika Birleşik Devletleri’nde National Institute of Health’te bulunan Paul Costa, Ph. D. ve Robert McCrae, Ph.D. tarafından ilk olarak 1985 yılında geliştirilmiş olan envanter, 1992 yılında o zamana kadar yapılan araştırmaların bulgularından yola çıkarak son haline getirilmiştir. İngiltere’den Çin’e, İsrail’den Rusya’ya kadar çok sayıda ülkenin diline çevrilmiş olan bu envanterin tüm bu ülkelerde yapılmış olan araştırmaları da bulunmaktadır. Envanterin en önemli üstünlüklerinden biri, değişik ülke ve kültürlerde uygulandığında benzeri sonuçları vermesidir.

NEO PI-R’ın Türkçe uyarlaması orijinal envanterin yazarları ile işbirliği içinde Koç Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Sami Gülgöz tarafından yapılmış olup uyarlaması yapılan test ve envanterlerde gerekli görülen bilimsel denetimlerden geçmiştir. Envanterin ilk norm çalışması bilimsel hakemler ve editörlerin incelemesinden sonra yayınlanmaya değer görülmüştür (The Five-Factor Model of Personality Across Cultures). Ardından gelen genişletilmiş örneklem çalışmalarıyla Türkiye uyarlamasına son hali verilerek envanterin Türkiye’de yayın ve dağıtım hakları alınmıştır.

Halen NEO PI-R ve onun kısa formu olan NEO FFI yurt dışında olduğu gibi Türkiye’de de birçok araştırmada kullanılmakta ve bu çalışmalardan bilimsel yayınlar Science dergisi gibi prestijli dergilerde çıkmaktadır.

1 NEO PI-R 5 Faktör Modeli

Beş Faktör Modeli uzun bir geçmişi olan yeni bir bakış açısı olarak görülebilir. Önceki nesil bakış açılarından farklı olarak teoriye değil bilimsel gözleme dayalı olup kişiliği beş temel boyutta ele alır. İnsanları kategorilere bölmektense çeşitli kişilik boyutlarında farklı düzeylere yerleştirir.

Son yirmi yılda kişilik alanındaki araştırmalarda Beş Faktör yaklaşımı temel paradigma olarak kabul edilmiştir. Çok sayıda bağımsız araştırmacının farklı ülkelerde yaptığı bilimsel araştırmalar beş faktör yapısını destekleyen bulgular sunmuşlardır. Bu bulguları sağlayan çeşitli kişilik ölçüm araçları bulunmaktadır.  Araştırmalarda beş faktör yapısını göstermenin yanı sıra bilim insanları, bu kişilik özelliklerinin önemli oranda kalıtımla geçmekte olduğunu, yetişkinlerde yaşla beraber çok fazla bir değişimin olmadığını ve kişilik özelliklerinin beyin yapılarındaki farklılıklarla ilintili olduğunu göstermişlerdir.

NEO PI-R kişilik envanterini oluşturan araştırmacılar, Paul Costa ve Robert McCrae Beş Faktör Modelini oluşturan beş ana boyutu 30 alt boyutta incelemişlerdir. Bunlar;

2 NEO PI-R Kullanım Alanları

NEO PI-R Kişilik Envanteri kullanılarak yapılan yetkinlik değerlendirmeleri en yaygın olarak aşağıdaki alanlarda kullanılmaktadır:

Ölçme Değerlendirme ve Gelişim Merkezleri

Yetkinlik Bazlı Görev Profili Ölçümü

Seçme ve Yerleştirme

Kariyer Gelişimi

Yönetim, Liderlik, Satış, Çatışma Yönetimi, Ekip Çalışması gibi Davranış Stillerin Belirlenmesi

Eğitim ve Gelişim İhtiyacı Belirlenmesi ve Tasarımı

Kişisel ve Yönetimsel Koçluk ve Rehberlik

Öğrenme Stillerinin Belirlenmesi

Ardıl Planlama/Yedekleme

Kişisel Gelişim ve Kariyer Danışmanlığı