Dr. Laurence J. Peter ve Raymond Hull tarafından 1968 yılında geliştirilen Peter Prensibi, bir hiyerarşi içerisindeki her çalışanın, başarısız olduğu noktaya kadar yükseleceğini öne sürmektedir.
Bu prensibe göre, her insanın kariyerindeki yükseliş, bir noktada kendi sınırına dayanacaktır.
Laurence J. Peter ve Raymond Hull’un Peter Prensibi adlı kitabında ele alınan konular, dünya çapında bilinirliğe
kavuşmuş ve benimsenmiş bir ilkeler bütünü olarak anılmaya başlamıştır. Peter Prensibi olarak ifade edilen başlıca ilkeler şunlardan oluşmaktadır:
• Kamu ve özel tüm örgütlerde, dışarıdan algılandığından daha sıkı bir hiyerarşik yapılanma söz konusudur. Bütün yöneticiler, yetersiz olduğu ve başaramayacağı makama kadar gelme eğilimindedirler ve mutlaka günün birinde yetersiz olduğu ve başaramayacağı bu mevkiye yükselmektedirler.
• Örgütlerde yürütülen bütün görevler, ehliyetsiz kişiler (yükselme meraklısı) tarafından yürütülmektedir.
Peter prensibi, Scott Adams’ın Dilbert karakterine de ilham verdi. Dilbert Prensibi” ise şöyle der: En yeteneksiz çalışanlar hiçbir iş yapmayacakları kadar üst kademelere terfi ettirilmelidir ki, üretim aşamalarında bulunup da işleri berbat edemesinler.
Peter Prensibine göre;
Peter’e göre, hiyerarşilerde yetmezlik seviyesi, çoğu zaman yeterliğe tercih edilmektedir. Dolayısıyla, asıl olan,
hiyerarşinin korunması olduğu için, az sayıdaki çok yeterli ve çok yetersizler görevden uzaklaştırılmaktadır. Sadece söylenileni yapan düz kişiliklerin varlığına tahammül gösterilmekte yani hiyerarşik bir budama
gerçekleştirilmektedir. Bu durum, şu sözlerle izah edilmektedir: Sıradan bir ehliyetsizlik, işe son verilmesi için sebep teşkil etmemektedir. Bu, sadece terfiye engel teşkil etmektedir. Üstün derece ehliyet ise çoğu zaman işten atılmakla sonuçlanmaktadır çünkü bu durum hiyerarşiyi bozmakta ve dolayısıyla hiyerarşik hayatın ilk emrini çiğnemektedir. O emir şudur: Hiyerarşi muhafaza edilmelidir.
Peter ve Hull’un kitabında yer alan diğer yönetimsel konular şunlardır:
• Tembel devlet memurları, ürkek davranışları kahramanlık nutuklarına ters düşen komutanlar, ruhen köle oluşları gerçek bir yönetici olmalarını önleyen amirler sayısızdır ve bu evrensel bir gerçekliktir.
• Köklü kurumlarda, kıdemlilik faktörünün aşağıya doğru baskısı, gayretin yukarı doğru iten gücünü
hükümsüz kılmaktadır.
• Bu durum, aynı zamanda torpilin, gayretten daha kuvvetli olduğunu da göstermektedir. Torpil çok
zaman kıdemlilik faktörünü alt eder. Gayret ise bunu nadiren başarır.
Kaynak: U. Keskin ve M. S. Döven (2018), KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 20 (34):9-17.
Peter, L. J. ve Hull R. (1976), Peter Prensibi, Çev. Behzat Tanç, Bedir Yayınevi, İstanbul.
Great